le; d¢ vkbus esa >kadrk bfrgkl dk psgjk Hkxoku Lo:i dfV;kj

bfrgkl d¨ fdrkc¨a esa i<+us dh ctk; bfrgkl ls lh/ks vka[k feykuk T;knk j¨ekapdkjh yxrk gS - ge vtUrk & ,y¨jk d¨ fdrkc¨a ls rc rd Ukgha le> ld¢ tc rd ogka d¢ dykREkd HkO;rk ls lh/kk lk{kkRdkj ugha gqvk - j¨e d¨ fdrkc¨a esa i<+rs gq, ;k xwxy ij fDyd djrs gq, eSa cPp¨a dh rjg fdyd mBrk v©j tc esjh bl [kq‘kh dk g¨Ã fgLlsnkj ugha g¨rk rc bls eSa N¨Vh lh cPph f‘kfo ¼ viuh ukfru ½ d¢ lkFk ‘ks;j djrk -mldh galh esa >jus d¢ ikuh dh lQ¢nh dh [kqclwjrh v©j BaMh lqcg esa gjflaxkj d¢ >jrs Qwy¨a dh xed g¨rh gS -mld¢ lkFk xqtjrk esjk gj iy ftUnxh d¨ [kqf‘k;¨a ls Hkjk yxrk tSls lkjh dk;ukr esjs lkFk gal jgh g¨ - bVyh ;k=k d¢ n©jku j¨e- ¶y¨jsal] osful] filk rFkk osVdu flVh ns[kus dk tquwu bl rjg lokj Fkk fd gj iy mlh esa [k¨;k jgrk -bVyh ;k=k d¢ n~©jku ekufld ifjos‘k dqN blh rjg dk Fkk - jgL;¨a d¨ tkuus dh I;kl v©j v©j l©Un;Z d¢ vkd“kZ.k~ dh Hkw[k fdlh d¨ Hkh ikxy dj ldrh gS - dqnjr dh ;g iwjh dk;ukr lEHko v©j vlaEHko pht¨a dk I;kjk ?kj tSlk yxrh gS - bVyh dk ohtk feyuk esjs fy, LOkIuy¨d dk }kj [kqyus tSlk Fkk- eSa vius lkfFk;¨a d¢ lkFk t¨ ns‘k d¢ vyx vyx ÁkUr¨a ls Fks…ƒvxLr d¨ VdÊ ,;j ykbUl ls lqcg †-…Œ cts jouk gq, v©j ge y¨x ƒ„cts d¢ igys gh VdÊ dh jkt/kkuh bLVEcqy ,;ji¨VZ igqap x;s + e©le lkekU; Fkk ]u xje u BaMk - bLVEcqy ,;i¨VZ ,d rjg ls VdÊ dh >kadh Fkh tgkW VdÊ dk cktkj ]dyk ]laLÑfr v©j jgu & lgu ][kkuiku lCkdqN Fkk - bLVEcqy ls rhu cts gejh j¨e d¢ fy, ¶ykbV Fkh +fdlh Hkh ,;j~i¨ZV ij iwjh nqfu;ak fn[krh gS - ‘kdy lwjr v©j ckrphr dk ygtk crk nsrk gS fd d©u fdl ns‘k dk gS- ogka vUrjjk“Vªh; eS=h Hkko lkQ fn[krk gS- fdlh dh Q¨V¨ [khap¨ d¨Ã ,srjkt ugha djrk cfYd eqLdjkdj mLkdk Lokxr gh djrs gSa lHkh tkurs gSa fd ge lc eqlfQj gSa ,d iy dk lkFk ulhc us fn;k gS mlesa t¨ okftc yqRQ mBk;k tk ldrk gS mls mBkuk gh pkfg,-bLVEcqy ,;ji¨VZ d¢ tfj;s geus VdÊ d¨ vius dSejs esa dSn dj fy;k - bLVEcqy ls n¨ ?kaVs d¢ vUnj ge j¨e igqap Xk;s tgka gekjs v©j ns‘k¨a d¢ lFkh gekjk bartkj dj jgs Fks-

j¨e ,;ji¨VZ d¢ ckgj yxst gky esa Fkkel dqd d¢ Vwj eSustj feLVj vfHkthr Á/kku gekjs Lokxr d¢ fy, bUrtkj dj jgs Fks - j¨e dk ,;ji¨VZ v©j ogka d¢ deZpkjh lc vtuch Fks ij muesa ,d vtc lh rktxh v©j pqLrh Fkh - os Lkc vius dke d¨ ,UT;k; djrs gSa blfy, dke djrs gq, Hkh Fkdku d¢ fpUg ugha fn[krs - ftUnxh d¨ os cgqr egqRoiw.kZ dqnjr dh fu;ker ekurs gSa blfy, le; mud¢ fy, iSls ls T;nk egRoiw.kZ gS D;¨afd le; gh r¨ ftUnxh gS - nqfu;ka d¢ fofHkUu ns‘k¨a ls vk;s ge ‡Œ Hkkjrh; ;k=h d¨p esa cSB dj tc pys r¨ yxk tSls j¨e esa ,d N¨Vk lk Hkkjr py jgk g¨ - bl rjg gj ns‘k gj oD+r vius vUnj dà ns‘k lek;s jgrk gS ]blfy, jk“Vªokn ls vUrjjk“Vªokn T;knk Áklkafxd vo/kkj.kk gS ftldh xq#nso johUæukFk VSx¨j us cgqr odkyr dh gS -f[kM+fd;¨a ls ge j¨e d¨ cM+s d©rwgy ls ns[k jgs Fks -LFkkiR; HkO;rk ls Hkjiwj~ ,d iqjkuk lk fn[kus okyk ‘kkUr ][kqclwjr ] vk/kqfud vkik/kkih v©j ‘k¨j‘kjkcs ls nwj ?kus c`{k¨a ls vkPNkfnr j¨e dh iqjkuh bekjrsa y[kuÅ ] vkxjk v©j fnYyh dh iqjkuh bekjr¨a dh ;kn fnyk jgha Fkh - yky ÃaV¨a dh n¨eaftyk freatyk bekjrs gh fn[kkà nha - bVyh dh Áfl/n j¨e dh Vkbcj unh d¢ nf{k.k esa leqæ d¢ fdukjs ysfV;e uke dk ,d ÁkUr gS - bl ÁkUr d¢ ysfVu oa‘k d¢ fuolh vkxs pydj j¨Ek jkT; d¢ ugha cfYd j¨eu lkezkT; d¢ laLFkkid cus -j¨e d¢ ,sfrgkfld mRFkku esa ftu y¨x¨a us Hkkx fy;k os fdlh ,d tkfr ;k oa‘k d¢ ugha Fks - j¨eu lkezkT; v©j j¨e dk bfrgkl fo‘o bfrgkl dk Okg vkbuk gS ftLkesa lkezkT;¨a d¢ mRFkku iru d¨ le>k tk ldrk gS - iryh y[k©jh ÃV¨a dh iqjkuh bekjrsa vkt Hkh lqjf{kr gS tcfd Hkkjr esa u;s us iqjkus d¨ [kREk gh dj fn;k gS - lp esa bfrgkl Okg f[kM+dh gS ftlls laEiw.kZ Ákphu nqfu;ka fn[kkà nsrh gS - ppZ dh Åaph bekjrsa N¨M+ dj j¨e esa xxupqEch cgqeatyh bekjrsa ugha gSa - j¨eu y¨x fdlh jktk ;k O;fDr d¢ fy, ugha tSlk fd veweu ns[kk x;k gS Hk;o‘k ;k y¨Hko‘k ugha yM+rs Fks - mudh ljh fu“Bk j¨e v©j j¨e fuokfl;¨a d¢ Áfr Fkh - mudh drZC; ijk;.krk gh mudh Ásjd ‘kfDr Fkh t¨ vkt rd iwjs ;¨#i [kkLkdj fczfV‘k y¨x¨a d¢ fy, iFk Án‘kZu dk dke dj jgh gS - j¨e esa dkuwu dh jpuk fdlh ‘kL=h; esa j¨e bVyh dh jkt/kkuh gS - bVyh dh tula[;k yxHk~x ˆ dj¨M+ gS v©j vf/kdka‘k fgLlk igkM+h gS - blfy, ;gka d¢ vf/kdka‘k gkÃost Vfuy¨a ls g¨dj xqtjrs gSa - ;¨#i esa bVyh v©j fLoVt+jySUM esa VfuYl cgqrk;r la[;k esa gSa ij VfuYl d¢ vUnj Ádk‘k dh O;oLFkk pqLr nq#Lr gS - ‡Œ fdŒ ehŒ yEckà rd dh VfuYl ogka feyrh gSa - bVyh ƒ‹†ˆ esa jktra«k d¨ [kRe dj lalnh; y¨dra= esa rCnhy gqvk v©j vc ogka jk“Vªifr ns‘k dk eqf[k;k g¨rk gS - bVyh ;¨#ih; vkÆFkd leqnk;~ dk laLFkkid lnL; Hkh gS ftldh LFkkiuk ƒ‹‡‰ esa gqà - bldh lhek,a vkfLVª;k ] fLoVt+jySUM v©j Ýkal ls feyrh gSa - bVyh dk ,d vk‘p;Ztud lp ;g gS fd †Š o“kZ d¢ x.kra=h; thoudky esa ‡… ljdkjsa cuh - laln d¢ n¨ lnu g¨rs gSa lhusV rFkk pSEc v¨Q fMiqVht -jkLVªifr ]Á/kku ea=h dh fu;qfDr djrk gS -bVyh dh ewÆrdyk ]LFkkiR;dyk v©j fp=dyk iwjh nqfu;ka esa cst¨M+ gS - j¨eoklh csgn dykÁseh g¨rs gSa v©j mUgsa viuh ns‘k dh dyRedrk ij xoZ gS - fMokbu desMh d¢ egku ys[kd MkUVs ƒ… oha ‘krkCnh esa blh ns‘k esa iSnk gq, Fks v©j isVªkp t¨ MkUVs dh ledkyhu Fks blh ns‘k esa iSnk gq, Fks ftUg¨aus Þ Msdkesj¨u ÞtSlh egku jpuk fy[kh - dgk tkrk gS ;g igyk bVSfy;u miU;kl gS - ;gka d¢ egku fopkjd eSfd;kfoyh us Þ fn fÁUlÞ tSlh egku jpuk jktkuhr foKku d ¢{ks= esa fy[kh - j¨e d¨ bVSfy;u esa j¨ek dgrs gSa - ;gka ij dSFk¨fyd ppZ gS - nqfu;ka d¢ Ãlkà lekt esa g¨yh j¨eu ppZ dk opZLo jgk gS - dgk tkrk gS fd fj;k flfYo;k d¢ n¨ csVs Fksj¨eqyl v©j jsel - j¨eqyl us jsel d¨ ekj Mkyk v©j mlh us j¨e dh LFkkiuk dh - j¨e dh lkr igkfM+;¨a esa dSfiV¨fyu fgy lcls e‘kgwj gS- blh igkM+h ij lu ƒ‡…Š esa ekbd¢y ,afUty¨ }kjk fMtkbu dh x;h ppZ fi;ktk Msy dSEiM¨yh LFkkfir gS - ;g LFkku Ákphu j¨e d¢ ‘kkld¨a dk ‘kklu LFky jgk gS - ;g LFkku j¨e dh ˆ oha ‘krkCnh dh ewÆrdyk v©j LFkkiR;dyk dk vnHkqr oSHko ÁLrqr djrk gS - dSfiV¨fyu v©j iSyfVu igkfM+;¨a d¢ chp ?kkVh esa j¨eu Q¨je gS -;g Ákphu dk jktuSfrd ]/kkÆed v©j O;kolkf;d d¢Uæ jgk gS - j¨e dh nqfu;ka esa igpku j¨eu dy¨fl;e ls gS - bldk fuekZ.k lezkV oSLifl;ku us djk;k Fkk t¨ j¨eu lezkV uhj¨ d¢ Lo.kZ Hkou d¢ gkrs esa gS - bldk fuekZ.k mld¢ iq= VkbVl d¢ ‘kklu dkYk esa iwjk gqvk - blesa ŠŒŒŒ y¨x¨a d¢ cSBus d¢ fy, fFk;sVj d¢ :i esa cSBus d¢ fy, dqÆl;¨a dh O;oLFkk Fkh t¨ [kaMgj d¢ :i esa vkt Hkh e©twn gS - blesa XysfM;sVlZ vFkkZr xqyke¨a @nkl¨a taxyh tkuoj¨a d¢ chp [kwuh tax g¨rh Fkh ftLkesa lSdM+¨a xqyke v©j tkuoj ekkjs tkrs Fks ftls ns[kus u flQZ ;¨#i cfYd iwjh nqfu;ka ls y¨x ,df=r g¨rs Fks v©j bl [k©Qukd [ksYk dk yqwRQ ysrs Fks - gekjh Ákphu lH;rk dk ,d :i ;g Hkh Fkk - e/;dky esa ;g dy¨fl;e ,d fdys esa rCnhy dj fn;k x;k - lu ƒ‰…„ esa fud¨yl lkYoh }kjk fMtkbu fd;k x;k Vªsoh QkmUVsu j¨e dk egROkiw.kZ vkd“kZ.k~ gS - ;gka dh ewÆrdyk v©j vkLkikl dk okrkoj.k cgqr gh e¨gd gS - vkLkikl vPNk cktkj gS tgk j¨eu dykÑfr;¨a d¢ vfrfjDr og Lkc dqN feytkrk gS t¨ i;ZVd dh t:jr gS - ;gka iSVª¨okgu ugha pyrs - ;gka j¨Ek dh xfy;¨a esa ; r¨ y¨x iSny ?kwers gSa ; fQj rakxs ;k ekuo pkfyr fjD‘ks ls - j¨e esa fjD‘kk ns[k dj cgqr vk‘p;Z gqvk- rkaxs r¨ fLoVt+jyS.M v©j teZuh esa Hkh fn[kkà fn;s -

if‘peh ns‘k¨a esa Xkzhl rFkk j¨e dk bfrgkl blfy, fo‘ks“k egRo dk gS D;¨afd ;¨#ih; lH;rk dk os ewy lz¨r gSa - j¨e us Hkw e/; lkxj fo‘ks“kdj Xkzhl dh laLÑfr d¨ if‘peh ;¨#i esa QSyk;k -vO;ofLFkr ns‘k¨a esa j¨eu lkezkT; us n¨ l© o“kZ rd ‘kkfUr LFkkfir j[kh - j¨eUl us jkT;lRrk] dqyhulRrk v©j tulRrk d¢ feJ.k d¢ fofo/k Á;¨x fd;s v©j vius vuqHko¨a dk bfrgkl lH; lalkj d¢ fy, N¨M+ x;s -j¨eu lkezkT;dky esa mUg¨aus ‡ŒŒ E;qfulifyfV;¨a dh LFkkiuk dh v©j ns‘kdky d¢ vuqlkj mud¢ laxBu esa gsjQ¢j djrs jgs t¨ f‘k{kkÁn gS - ;krk;kr rFkk lSfud vko‘;drk dh iwÆr d¢ fy, j¨eUl us lM+d¨a dk tky fcNk;k v©j lgL= iqy cUkok;s - dyk d¢ {ks= esa ewÆr dyk v©j LFkkiR; dyk esa cst¨M+ rjDdh dh ftld¢ lcwr vkt Hkh e©twn gSa - mud¢ mRlo ]jhr fjokt ][ksydwn ]eu¨jatu vHkh rd if‘peh ns‘k¨a esa Ápfyr gsa - j¨eu lH;rk ls ;¨#ih; lH;rk vkt rd miÑr gS - j¨eu ,d gtkj o“kZ rd Xkzhl~ v©j l© o“kZ rd if‘pe ;¨#i esa vius iSj tek;s jgs -

oSfVdu flVh j¨e d¢ vkd“kZ.k dk eq[; d¢Uæ gS - bVyh d¢ ,dhdj.k d¢ ckn j¨e dh ppZ jkt/kkuh dk fgLlk cu x;h -ml le; jktlRrk v©j ppZ dh lRrk d¢ chp xEHkhkj Vdjko Fkk -turk dh fu“Bk de¨cs‘k n¨u¨a d¢ Áfr Fkh - eql¨yuh us ƒ‹„‹ esa ,d lafU/k dh ftls ysVju lfU/k dgrs gSa - bl lafU/k d¢ rgr i¨i d¨ iw.kZ lkoÆuVh ¼ laÁHkqrk ½ l©ai nh x;h ftlus nqfu;ka d¢ lcls N¨Vs ns‘k ¼ jkT; ½ ntkZ fy;k - bldh tula[;k ek= ‹‡Œ gS rFkkk {ks=Qy †† oxZ fdŒ ehŒ gS - bldh lhekv¨a ij pgjnhokjh cuh gqà gS - oSfVdu flVh dh viuh djSalh ]v~iuh i¨LVy lÆol ] viuk >aMk v©j viuk ehfM;k gS - ;gka iqfyl rFkk lsuk,a ugha gSa - fLol xkM~lZ bldh lqj{kk esa jgrs gSa - bl ns‘k dh lCkls e‘kgwj txg t¨ bldh eq[; igpku gS og gS lsUV ihVlZ clfydk LDok;j - ;gka nqfu;ka Hkj d¢ Ãlkà lekt dh /kkÆed vkLFkk dh e‘kgwj ppZ lsUV ihVlZ ppZ gS ftldk LFkkiR; cSHko ns[krs gh curk gS - dgk tkrk gS fd lsUV ihVlZ thll d¢ vkf[kjh f‘k“; Fks v©j mUgsa ;gha nQuk;k x;k Fkk-mUgha dh Le`fr esa ;g lsUV ihVlZ ppZ fuÆer dh x;h - bLkdk fuekZ.k lezkV dkaLVsUVkbu d¢ ‘kklu dky esa p©Fkh ‘krkCnh esa fd;k x;k Fkk - bld¢ ckn lu ƒ‡Œˆ esa Áfl/n ewÆrdkj cszekUV us bldk fMtkbu fd;k - bld¢ ckn lu ƒ‡†‰ esa j¨e d¢ e‘kgwj fp=dkj ekbdy ,fUty¨ us bl ppZ dh fntkbu ]LFkkiR¸kdyk v©j ewÆrdyk esa viuk egRoiw.kZ ;¨Xknku fn;k - ml le; ,afty¨ dh mez egt „† o“kZ dh Fkh bl ppZ dh dyk d¨ ,afty¨ d¢ gLrk{kj dh laKk nh tkrh gS -

¶y¨jsal Hkh bVyh dk ,d [kqCklwjr ‘kgj gS t¨ vius vius LFkkiR; v©j ewÆrdyk d¢ dykRed oSHko d¢ fy, iwjh nqfu;ka d¢ fy, vkd“kZ.k dk d¢Uæ gS - ogka nqfu;ka Hkj d¢ ‘kSykfu;¨a dk esyk gj oD+r yxk jgrk gS - ¶y¨jsal d¨ fjuslka dk ikyuk dgk tkrk gS - bVyh d¢ e‘kgwj dfo rFkk fMokbu desMh d¢ jpf;rk MkUVs us vius thou dk vf/kdka‘k fgLlk ¶y¨jsal esa gh ft;k-bVyh d¢ e‘kgwj ewÆrdkj v©j fp=dkj ekbd¢y dk tUe Hkh ;gha gqvk Fkk rFkk lezkV esfMlh dh Hkh tUeHkwfe ¶y¨jsal gh gS - uÆlax lsok dh egku nsoh ¶y¨jsal ukbfVaxsy Hkh ¶y¨jsal dh gh Fkh tSlk fd mud¢ uke ls tkfgj gS - ¶y¨jsal ukbfVaaxsy dk tUe ƒ„ eà ƒŠ„Œ d¨ blh ‘kgj d¢ ,d vehj vaXkszt ifjokj esa gqvk Fkk - ,d vehj ifjokj esa tUeh ukbfVaxsy us viuk thou ekuo lsok d¨ leÆir dj fn;k v©j mLkd¢ fy, mUg¨aus foOkkg ugha fd;k D;¨afd oSokfgd thou d¨ os ekuo lsok d¢ ladYi esa ck/kk ekurh Fkha - VdÊ d¢ Ldwrkjh vLirky esa ;q/n esa ?kk;y lSfud¨a dh lsok dh mUg¨aus ,d felky is‘k dh tgka os ySEi ysdj ?kk;y chekj lSfud¨a dk bykt fd;k djrha Fkh v©j blhfy, mUgsa Þ ysMh fon fn ySEi Þ d¢ f[krkc~ ls Hkh uoktk x;k - ¶y¨jsal d¨ VSfy;Uk Hkk“kk esa Þ fQjSath Þ dgrs gSa-¶y¨jsal d¨ „ŒŒÃŒ iwoZ ;wVªsLdu dh dky¨uh d¢ :i esa clk;k x;k Fkk - e/;;qx esa ¶y¨jsal cSfdax v©j O;kikj d¢ {ks= esa ,d egRoiw.kZ rkdr cu dj mHkjk - luƒŠˆ‡ ls ƒŠ‰ƒ rd ¶y¨jsal ,dhÑr bVyh dh jkt/kkuh Hkh jgk gS - ¶y¨jsal d¢ jktuSfrd ] vkÆFkd v©j laLÑfrd mnHko us bVSfy;u fjuslka d¨ tUe fn;k - f}rh; fo‘o;q/n esa bl oSHko‘kkyh ‘kgj dk vf/kdka‘k fgLlk ftLesa lM+d¢ iqy v©j dykÑfr;ka Hkh ‘kkfey gSa ] ceckjh esa u“V dj fn;k x;k Fkk - lu ƒ‹ˆˆ dh ck<+ esa Hkh ¶y¨jsal d¨ dkQh uqDlku lºuk iM+k - ij nqfu;ka d¢ laLÑfr v©j dyk fojklr d¢ Ásfe;¨a us vius vkÆFkd lg;¨x ls bl dykRed ‘kgj d¨ de¨cs‘k mlh :i esa iqutÊor fd;k - xxupqEch nwf/k;k M¨e ¶y¨jsal d¢ l©Un;Z dh igpku gS - ;g nqfu;ka dh p©Fks uEcj dh e‘kgwj lCkls cM+h ppZ gS ftls lsUV esfj;k Msy Q¢j dh ;kn esa cuok;k x;k Fkk - bldk fuekZ.k lu ƒ„‹† esa ‘kq: gqvk v©j ƒ‡Œ o“k¨± esa iwj gqvk - ¶y¨jsal esa twu dk eghuk mRLko¨a dk eghuk g¨rk gS - bl le; ;gka lsUV tkWu QhLV ]QqVcky eSp v©j laxhr eg¨Rlo tSls lekj¨g cM+s /kwqEk/kke ls vk;¨ftr fd;s tkrs gSa -

filk d¢ yhfuax Vkoj ls filk dh igpku iwjh nqfu;ka esa gS - filk bVyh dk e‘kgwj i¨VZ flVh gS - e‘kgwj ewÆrdkj xSyhfy;¨ ¼ ƒ‡ˆ†& ƒˆ†„ ½ dk tUe Hkh filk esa gh gqvk Fkk - rsjgoha ‘krkCnh esa thu¨bl us bls cjckn dj fn;k Fkk - dSFkMjy ppZ yhfuax Vkoj ftLkdk fgLlk dk fuekZ.k lu ƒŒˆ† esa ÁkjEHk gqvk v©j ƒƒ…‡ esa lekIr gqvk - bld¨ c¨usu¨ filku¨ v©j fud¨yl filku¨ us feydj fMtkbu fd;k Fkk - bl~ Vkoj d¢ fuekZ.k d¢ ÁkjEHk esa gh LkeL;k vk x;h v©j ;g Vkoj >qd x;k Fkk - c¨usu¨ filku¨ ‘kq: esa bls rhu eafty rd gh cukuk pkgrs Fks - bldk ctu ƒŒŒŒ Vu gS - filk dk Vkmu gky Hkh LFkkiR; dh íf“V ls n‘kZuh; bekjr gS -

iM¨ok filk ls yxk gqvk ,d N¨Vk lk ij csgn [kqclwjr ‘kgj gS - bls lsUV ,UVuh dk ‘kgj dgk tkrk gS - iM¨ok esa ,d cgqr iqjkuk fo‘ofo|ky; gS ftldh f‘k{kk txr esa ,d oSf‘od igpku gS - osful tkus okys ‘kSykfu;¨a d¨ iM¨ok esa Bgjuk iM~+rk gS D;¨afd osful esa g¨Vy cgqr de gSa v©j t¨ gSa Hkh os cgqr eagxs v©j vkjf{kr jgrs gSa - ;gak Hkh ,d lqUnj dykREd v©j uSlÆxd nqfu;ka gSa - bVyh d¢ Xkzkeh.k nqfu;ka dh lqUnj >kadh ;gka ns[kus d¨ feyrh gS - ;gka Hkkjr dh rjg N¨Vh cM+h ugj¨a dk tky fcNk fn[kkà nsrk gS - ;gka eDdk dh [ksrh dh cgqrk;r gS -

ikuh ij rSjrs ‘kgj osful d¢ l©Un;Z esa Mwcs vHkh x¨rs yxk gh jgs Fks fd /kjrh dk LoxZ fLoVt+jySUM esa gejk d¨p g¨Vy d¢ lkeus [kM+k Fkk - liuk gekjs lkeus lk{kkr [kM+k viuh ckg¨a esa Hkjus d¨ vkrqj Fkk - LoIu ns[kus okys v©j LoIu esa ,d nwljs ls feyus dh cjkcj dh rM+i g¨rh gS - Åaph Åaph gjh Hkjh igkfM+;ka ] gjs Hkjs ?kkl d¢ eSnku ]

ehy¨a esa QSyha vufxur >hysa v©j ugjsa lc tSls viuh eLrh esa Mqcs g¨a - gj pht lkQ lqFkjh /kqyh /kqyh lh rktxh Hkjh vutkuh [kq‘kh esa Mwch - reke lkjs ruko v©j rdyhQ¨a d¢ ckctwn Hkh [kq‘k gqvk tk ldrk gS v©j [kq‘k g¨uk pkfg, D;¨afd [kq‘k g¨us d ¢fy, d¨Ã vyx ls ftunxh ugha feysxh - blh d¨ dgrs gSa n¨ iy dh ftUnxh ls ,d mez pqjkuk - fLoV~t+jySUM dh p©M+h p©M+h lkQ lqFkjh lM+d¢a t¨ ehy¨a igkM+¨a dk lhuk phj dj VfuYl d¢ vUnj ls xqtjrh gSa - cQZ ls vkPNkfnr igkfM+;ka dHkh xquxquh /kwi r¨ dHkh fjef>e ckfj‘k lc dqN vfu‘pr lk ij Hkh lc dqN csgn fnyd‘k v©j yqHkkouk - ÁÑfr v©j vf/kd ÁkÑfrd cukus dh d¨f‘k‘k dh gS ;gka dh ljdkj v©j ;gka d¢ fuokfl;¨a us - fLoVt+jySUM d¨ lu ƒŒ…‰ esa j¨eu ,Eik;j us laxfBr fd;k Fkk - fLoVt+jySUM us lu ƒ†‹‹ g¨yh j¨eu ,Eik;j eSDlfeyu ls M¨upZ d¢ eSnku esa ijkftr dj vktknh gkfly dh Fkh -bld¢ ckn fLol dk dqN fgLlk lu ƒ‰‹Š esa Ýkalhlh jkT; d¢ Hkh v/khu jgk - viuh vktknh d¢ la?k“kZ d¢ n©jku fLoVt+jySUM ]dSUV¨u¨j ] T;wfjd ]ywlu rFkk cuZ d¢ lkFk la?k“kZjr jgs v©j lu ƒŠ†Š esa tc la?kkRed lafo/kku cuk rc lHkh dSUV¨u¨ us viuk foy; la?kkRed d¢fcydkj dh O;oLFkk gS t¨ j¨VsV djrh gqà pyrh gS ftlesa ,d lkFk yxHkx l© y¨x tk ldkrs gSa - bUVjysfdu ls ;aXÝk;k d¢ fy, Vªsu tkrh gS ftls V©i v©Q ;¨#i dgrs gSa - cQZ dh igkfM+;¨a d¨ phjrs gq, Vªsu dk igkfM+;¨ ij pyus dk ;g lQj Hkh j¨ekapdkjh v©j e¨gd Fkk - …†‡† ehŒ yxHkx ƒƒŒŒŒ QqV dh Åapkà ij Vªsu dk ;g lQj ;knxkj lQj Fkk - bruh Åapkà ij vkbl iSysl ]fjlpZ baULVhV~;wV ] vkCtoZsVjh -jsLVªk rFkk ‘kkfiax lsUVj lc dqN gS ;gka ij rkieku ‘kwU; ls Hkh uhps - bruh Åapkà ij dqnjr d¢ uSlÆxd l©Un;Z esa Mwc tkuk vius vki esa ,d lq[kn v©j ;kn~xkj vuqHko gS - ;axÝk;kd jsYkos dh LFkiuk ƒ vxLr ƒ‹ƒ„ esa gqà v©j bls vke turk d¢ fy, [k¨y fn;k x;k - ;aXkÝk;d dh yxHkx ƒƒ‡ŒŒ QqV dh Åapkkà rd jsyos ykbu fcNkus dk fopkj lcls igys fLol m|¨xifr ,M¨YQ xq;sjtyj d¢ efLr“d esa lu ƒŠŠ… esa vk;k - mlus bxjekmUV v¨j taXkÝk rd jsyos ykbu fcNkus dh ifj;¨tuk dk js[kk fp= mlus viuh u¨V cqd ese cuk;k - ;g ,d rjg ls vkLkeku esa jsy ls mM+us d¢ liuk tSlk Fkk - bld¢ igys lu ƒŠƒƒ esa Hkh blh rjg dh ifj;¨tuk dk liuk ns[kk x;k Fkk - ij xq;sjtyj dk fopkj T;knk dkjxj Fkk - bld¨ rS;kj g¨us esa iwjs ƒˆ lky yxs - bldk fuek±.k ƒŠ‹ˆ esa ÁkjEHk gqvk Fkk v©j bldk fuekZ.k dk;Z „ƒ Qjcjh ƒ‹ƒ„ esa iwjk gqvk v©j bl dk;Z esa ƒŒ fefy;u fLol ÝSad [kpZ gq, - ƒŒ gtkj fLol ÝSad xq;jtyj us flQZ; ;aXkÝk;kd fjlpZ LVs‘ku cukus d¢ fy, [kpZ fd;s - fVLd¨ daEiuh us „Œƒ„ esa bldh ‘krkCnh eukus dk QSlyk fy;k gS - bl lekj¨g esa nqfu;ka Hkj d¢ y¨x cQÊyh igkfM+;¨a d¨ yka?krh vkleku esa pyrh bl jsy ijh d¨ ns[k ld¢a xs v©j mlesa cSV dj esjh rjg ,d lius ls #c: g¨ ld¢axs-

ywluZ ‘kgj fLoVjyS.M d¢ e/; fLFkr gS- iqjkuk ywluZ fjml unh d¢ mRrjh fdukjs ij cl gS - ;g cgqr [kqclwjr ‘kgj gS - ;gka bysfDVªd Vªsu dh rjg bysfVªd clsa pyrh gSa - Hkkjr dh rjg ;gka rkaxs Hkh pyrs gSa - ;gka ,d yk;u ekuwesUV gS t¨ Ýkalhlh ØkfUr d¢ n©jku ‘kghn gq, fLol lSsfud d¨ leÆir gS - ;g ƒŠ„Œ esa cuok;k x;k - ehy¨a d¢ foLrkj esa QSyh ywtuZ >hy esa LVhej ls ?kqeuk Lo;a esa ,d lq[kn vuqHko gS -

teZuh igqapuk v©j ogka jkÃu unh esa Øwt ij ?kwers gq, igkfM+;¨a ij cus iqjkus fdys uqek dSlYl d¨ ns[kuk bfrgkl ls lh/ks :c# g¨uk Fkk t¨ lq[kn fHk Fkk v©j j¨ekapdkjh Hkh

teZuh dk {ks=Qy …]‡ˆ]Šˆˆ oxZ fdŒ ehŒ gS rFkk tUkla[;k Š dj¨M+ „‡ yk[k gS - ;gka dh jkbu unh ;¨j¨i dh lcls cM+h unh gS t¨ fLoVt+jySUM ]cSfYt;e v©j teZuh d¨ t¨M+rh gS - jkbu QhYM cgqr cM+k gS rFkk ;g unh ty ifjokgu dk cgqr cM+k lz¨r gS+ - teZuh d¢ CySd QkjsLV iwjh nqfu;ka esa e‘kgwj gSa - ou fodkl dh rduhfd v©j oSKkfud vuqla/kku dk vujjkf“Vª; d¢Uæ gS tgka nqfu;ka Hkj d¢ QkjsV oSKkfud ‘k¨/k djus v©j Áf‘k{k.k ysus vkrs gSa - teZuh dh dqy vkcknh esa ‰ dj¨M+ ls vf/kd ~ukxfjd fons~‘kh gSa - bu fons‘kh ukxfjd¨a esa VdÊ ] bVSfy;u ] v©j Xkzhd vkfn gSa - lu ƒ‹…… esa teZuh esa ‡]…ŒŒŒŒ ;gwnh Fks - vc ek= ‡Œ gtkj gh cps gSa - fgVyj us }rh; fo‘o ;q/n d¢ n©jku yk[k¨a ;gwfn;¨a d¨ xSl pSEcj esa Hkj d¢ ekj fn;k Fkk - teZuh d¢ bfrgkl ;g vekuoh; ?kVuk ,d cnuqek nkx gS ftLkd¢ fy, teZuh ;gwfn;¨a ls ekQh Hkh ekax pqdk gS - teZuokfl;¨a dk lCkls cM+k xq.k gS vuq‘kklu u©j le;c/nrk - teZu feyus v©j fonk g¨us ij xjet¨‘kh ls gkaFk feykrs gsa - I;kj djus v©j lEeku djus d¢ fy, pqEcu v©j xys feyuk L=h iq#“k n¨u¨a esa Ápfyr gS - teZu LoLFk ]yEcs rM+xs v©j [kqys eu d¢ g¨rs gSa - if‘peh ;¨j¨i esa vusd ,sls ns‘k gSa ftudk bfrgkl v©j vrhr ftruk fnypLi gS mudk orZeku Hkh mruk gh fnypLi v©j perÑr djus okyk gS - teZu ns‘kHkDr ] esgurh ] cqf/neku v©j vuq‘kkflr g¨rs gSa - os vkyL; v©j vLkR; ls d¨l¨a nwj gSa - esgur d¢ cy ij vkxs c<+us esa os ;dhu j[krs gSa - ;gh ctg gS fd f}rh; fo‘o ;q/n esa cjckn gqvk teZuh vkt viuh lqí<+ vFkZO;oLFkk v©j vk/kqfud rduhfd d¢ lkFk nqfu;ka d¢ lkeus lhuk rku dj [kM+k gS - fgVyj d¢ jkt esa t¨ dqN gqvk ml ij mUgsa iNrkok gS v©j mld¢ fy, mUg¨aus ;gwfn;¨a ls ekQh eakxus esa Hkh lad¨p ugha fd;k - vrhr d¢ reke fxYkos f‘kdos v©j oSpkfjd eRkHksn¨a d¨ cyk;s rkd j[kdj iwoÊ v©j if‘peh teZuh ƒ‹‹Œ iqu% ,d g¨ x;s - teZuh d¢ ,dhdj.k ls teZuh v©j rkdroj g¨ x;k v©j vU; ns‘k¨a d¢ fy, ,d fe‘kky cu x;h -,d Lke; if‘peh teZuh dh jkbu unh v©j nf{k.kh teZuh dh ufn;ka j¨eu lkezkT; dk fgLlk Fkha - j¨eu lkezkT; d¢ lekIr g¨rs gh ƒ† oha ‘krkCnh esa j¨eu lkezkT; d¢ LFkkuh; dchy¨a us vius N¨Vs N¨Vs jkT; cuk fy;s - lu ƒ‡ƒ‰ esa ekÆVu ywFkj tSls Ldkyj us dSFk¨fyd ppZ d¨ pqu©rh nh - pp¨± esa lq/kkj lEcU/kh ekÆVu ywFkj d¢ vkUn¨yu d¨ teZuh esa y¨dfÁ;rk feyh - lu ƒˆƒŠ ls ƒˆ†Š rd vFkkZr …Œ o“kZ rd teZuh ;¨j¨i dh egk ‘kfDr;¨a dh lej Hkwfe jgk gS ftles teZuh dh ,d frgkà turk [kRe g¨ x;h v©j vusd ‘kgj usLrukcwr g¨ x;s - ƒŠ oha ‘krkCnh esa iÆl;k ;¨j¨i dh egk‘kfDr Fkk ftldh jkt/kkuh cÆyu Fkh - teZuh d¢ jktk ÝsfMªd foygse ÁFke t¨ lSfud ckn‘kkg Fkk v©j mld¢ iq= ÝsfMªd f}rh; us teZuh dh flekv¨a d¨ iwoZ dh fn‘kk esa i¨ySUM ] fyFkqvkfu;ka ] v©j jfl;k rd foLrkj fd;k - usi¨fy;u }kjk j¨eu lkezkT; d¨ pqu©rh nsus d¢ dkj.k :l v©j ijfl;k d¨ vf/kXkzg.k djus d¢ ckn Hkh lu ƒŠƒ… esa ysiftax ;q/n gqvk - Lku ƒŠƒ‡ esa fo;uk dkaXkszl us j¨eu lkezkT; ij dCtk tek fy;k ftLesa …‡ jkT; ‘kkfey fd;s x;s - lu ƒŠ ˆˆ esa vk;ju Pkkalyj foLekdZ us teZuh dh lhekv¨a dk foLrkj dj mls v©j lqí<+ cuk;k -ÁFke fo‘o ;q/n ƒ‹ƒ† esa teZuh d¢ n¨ det¨j ns‘k vkfLVª;k v¨j gaXkzh gh lg;¨xh ns‘k Fks - ÁFke fo‘o ;q/n esa nq‘eu¨a ls tw>rs gq, teZuh d¨ cgqr gkfu mBkuh iM+h ftlls teZuh ese Hk;adj eqækLQhr QSy x;h - bUgha fo“ke ifjfLFkfr;¨a esa mXkz jk“Vªoknh rkdr¨a dk mn; gqvk ftlesa fgVyj Hkh Fkk - fgVyj ,d dq‘ky ;¨/nk g¨us d¢ lkFk lkFk ,d dq‘ky isUVj Hkh Fkk - lu ƒ‹„… esa fgVyj dh ikVÊ us‘kuy l¨‘kfyLV teZu odZlZ vFkok ukth ikrÊ us lRr dk r[rk iyVus d¢ fy, /kkok c¨yk - E;wfu[k esa bl geys d¢ QyLo:i fgVyj d¨ ‹ ekg d¢ fy, tsy esa Mky fn;k x;k tgka mlus Þ eSu dSEQ Þ tSlh e‘kgwj fdrkc fy[kh -ƒ‹…… esa ukft;¨a dh rkdrk bruh c<+ x;h fd l¨ly Mse¨ØsV~ d¨ gjk dj lcls cM+h ikVÊ d¢ :i esa lRrk ij dCtk dj fy;k - fgVyj d¨ pkalyj cuk;k x;k v©j ckn esa og teZuh dk loZekU; usrk cu x;k - fgVyj us vius ‘kkludky esa ƒ‹…ˆ ls ƒ‹…Š rd jkbu unh d¢ lkjs {ks= ij dCtk dj fy;k - lu ƒ‹…‹ esa fgVyj v©j LVkfyu d¢ chp ,d le>©rs ij gLrk{kj fd;s x;s ftlesa fgVyj d¨ iwoÊ ;¨j¨i esa eqDr gLr ‘kklu djus dh NwV fey x;h v©j mlh chp fgVyj us i¨ySUM ij geyk dj fn;k ftld¢ ifj.kke Lo:i teZuh]fczVsu v©j Ýkal d¢ e/; ;q/n fNM+ x;k - bld¢ vfrfjDV fgVyj us ;¨j¨i d¢ reke N¨Vs N¨Vs jkT;¨a ij dCtk tek fy;k Fkk - fdUrq ƒ‹†„ esa teZuh d¨ ,d cM+k vkÆFkd >Vdk yxk v©j ƒ‹†‡ esa teZuh d¨ fe= jk“Vª¨a d¢ le{k leiZ.k djuk iM+k v©j fgVyj us vkREkgR;k dj yh - vius ‘kkludky esa fgVyj us ˆ yk[k ;gwfn;¨a]ftfIl;¨a v©j dE;qfuLV¨a d¨ xSl pSEcj esa ejok fn;k ];g Hkh“k.k ujlagkj teZuh d¢fy, ,d ‘keZukd vekuoh; dyad cu x;k - bld¢ ckn teZuh iwoÊ ¼ ,Q vkj th ½ v©j if‘peh ¼ th Mh vkj ½ teZuh esa foHkkftr g¨ x;k - th Mh vkj vf/kd ‘kfDr‘kkyh u g¨ ld¢ blfy, vesfjdk us ,Q vkj th d¨ Hkjiwj vkÆFkd lgk;rk igqapkà -iwoÊ teZuh fd vkkÆFkd fLFkfr [kjkc g¨us d¢ dkj.k csj¨txkjh QSyh v©j dq‘ky deZpkjh ]if‘pe teZuh tkus yxs -tu‘kfDr d¢ Áokg d¨ j¨dus d¢ fy, ƒ‹ˆƒ esa iwoÊ rFkk if‘peh teZuh d¢ chp foHkktd nhokj cuk;h x;h ftls cÆyu fnokj uke fn;k x;k - ƒ‹Š‹ esa gaxjh dh lhekv¨a esa fy, lhekv¨a esa if‘peh teZu esa ?kql x;s -bl Ádkj /khjs /khjs cÆyu nhokj fxjk nh x;h - … vDVwcj ƒ‹‹Œ d¨ iwoÊ v©j if‘peh teZUh dk ,dhdju g© x;k -ij bLkd¢ fy, if‘peh teZuh d¨ Hkkjh dher pqdkuh iM+h v©j iwoÊ teZuh d¢ fodkl d¢ fy, vikj /ku [kpZ djuk iM+k -

;k;kojh ,d [k¨;s thou dh ryk‘k gS

Hkxoku Lo:i dfV;kj

;k;kojh dh oSpkfjdh euq“; dh laosnukv¨a rFkk mld¢ lekftd eu¨foKku d¨ le>rs gq, mldh prqÆnd csgrjh dh ryk‘k d¢ bÆn fxnZ ?kwerh gS - ÁÑfr dk uSlÆxd l©Un;Z fdlh ;k;koj d¢ fy, ,d cPps }kjk eka d¢ idM+s x;s nkeu dh rjg g¨rk gS ftls og dHkh ugha N¨M+uk pkgrk gS - ,d ;k;koj Qwy¨a dh ?kkVh esa ?kaV¨a fugkjrs ugha Fkdrk - mls yxrk gS blls lqUnj nqfu;ka ‘kk;n dgha ugha gS] fdruh vkd“kZd ]fdruh fu‘PNy ]v©j fdruh fu“diV -ge esa ls vf/kdka‘k y¨x lkalkfjdrk esa fyIr g¨us d¢ dkj.k vius Qwy tSls cPp¨a v©j Áse dk vFkkg lkxj iRuh esa l©Un;Z v©j Áse ugha eglwl dj ikrs - vius vkl ikl QSys reke lq[k v©j l©Un;Z dk lkalkfjd O;fDr d¨ c¨/k rd ugha g¨rk gS -mld¢ fy, ;g lc futÊo oLrq,a~ Hkj g¨rh gSa tcfd ,d ‘kSykuh] ioZr dh nqxZe cQÊyh p¨fV;¨a ij p<+ dj uSlÆxd l©Un;Z dh unh Mwcrk mrjkrk gS ;k fQj fdlh unh ;k leqæ dh ygj¨a d¢ laxhr esa [k¨ tkrk gS - vaXkszth dfo oMZl oFkZ d¢ ‘kCn¨a esa Þ fn oYMZ bt V~w ep fon vlÞ us gekjk cgqr dqN gekjk Nhuk gS - tc ge ;=kv¨a ij fudyrs gSa r¨ reke dfBukb;¨a v©j t¨f[ke d¢ ckctwn gekjk /;s; g¨rk gS lqnwj futZurk esa py jgs thou d¢ jºL;¨a ] ogak dh fofpf=rkv¨a - laosnukv¨a mld¢ eu¨foKku d¨ le>uk - tc ge thou d¨ ,d ;k=k dgrs gSa r¨ ge le> ldrs gSa fd ;k=k d¢ lUnHkZ fdrus O;kid gSa - dHkh dHkh eq>s yxrk gS tSls ;k=k ls cM+k d¨Ã fopkj v©j ;k=k ls cM+k /keZ gS gh ugha - ;fn ge lc iwjh nqfu;ka d¢ y¨x ;k;kojh esa yx tka; r¨ cgqr lkjh ekuo jfpr tM+rkv¨a v©j ~;q/n tSlh Hk;kHko oSf‘od leL;kv¨a ls futkn ik;h tk ldrh gS -;k;kojh esa fo‘o ukxfjd g¨us d¢ xw<+ vFkZ Hkh Nqis gSa ftls xq#nso johUæ ukFk v©j MkŒ y¨fg;k us ckj ckj Áfrikfnrk fd;k gS -;k=kv¨a us ges‘kk gh tqM+us v©j t¨M+us dk lans‘k fn;k gS - lgh vFk¨± esa ;k=k;sa] thou d¢ ‘kk‘or lPpkà Áse dh lPph laokgd g¨rh gSa -

;k=kv¨a dh Le`fr;ka thou dh ,d ,slh e/kqj /kj¨gj g¨rh gSa t¨ reke xgu nq[k d¢ Lke; Hkh BaMh [kq‘kuqek gokv¨a dh rjg lgykrh gSa - ºosulkax ls ysdj bCUkcrwrk rd v©j ekd¨Zi¨y¨ ls ysdj d¨yEcl rd gj ;qx esa nqnkZUr ;kf=;¨a us t¨f[ke Hkjh l¨n~ns‘; ;k=kv¨a d¢ fy, bfrgkl esa viuh mifLFkfr d¨ js[kkafdr fd;k gS v©j lH;rkv¨a ,oa laLÑfr;¨a d¢ fodkl esa u;s v/;k; t¨M+s gSa - jkgqy lkaLÑR;k;u d¢ ?kqeDdM+ ‘kkL= us reke ;qokv¨a d¨ fcxkM+k gS - os Lo;a ,d nqnkZUr ;k=h Fks v©j fgeky; ls ysdj l¨fo;r :l ]yn~nk[k]frCcr gh ugha lqnwj yadk rd /kkos ekjrs jgs - ;k=k;sa gesasa tM+ ls m[kkM+ dj cnyus okyh ÁfØ;k;sa gSa - nqfu;ka Hkj d¢ Hkwx¨y ]bfrgkl v©j lekt ls laokn djrs gq, vius /kS;Z ]ladYi v©j thou ‘kfDr d¨ cuk;s j[kus dk j¨ekal gesa u;k ]rktk ] uohu v©j LQwÆroku j[krk gS - ;k=k;sa ,d nwljs ls t¨M+us d¢ lkFk&lFk O;fDrRo ,oa pfj= dk foLrkj Hkh djrh gSa v©j ns‘k dky d¢ ijs ys tkrh gSa - ;k=kv¨a esa ge irax d rjg g¨rs gSa] ftldh ftruh M¨j g¨rh gS mld¨ mruk gh vkdk‘k feyrk gS - ;g ÁÑfr ftld¢ fy, ‘kSykuh gj oD+r ikXky jºrk gS ftruh e¨gd gS mruh gh funZ;h v©j fueZe Hkh - ftruh e¨gd v©j vkd“kZd gS mruh gh nqxZe v©j Øwj Hkh - ij fQj Hkh ;k=k,a uk dHkh #dha v©j uk gh ;k=v¨a dk tquwu gh [kRe gqvk - ;k=kv¨a d¢ tfj, nqfu;ka esa y¨x¨a us ,d nwljs d¨ tkuk v©j mUgha d¢ tfj, reke nk‘kZfud v©j oSpkfjd foe‘kZ Hkh gq, -euq“;rk d¨ ftUnk j[kus d¢ fy, ;k=kv¨a dh Áklkafxdrk dHkh [kRe ugha g¨xh -

eS Lo;a tc viuh dSyk‘k ekulj¨oj ;k=k ] fia.Mkjh Xysf‘k;j ;k=k ] j¨grkax ikl ;k=k] yanu ]cÆe?kae rFkk dkBekUM¨ ;k=kv¨a d¨ ;kn djrk gwa r¨ j¨ekafpr g¨ mBrk gwa v©j yxrk gS tSls d¨Ã vUke¨y [ktkuk gkFk yx x;k g¨ - dSyk‘k ekulj¨oj ;k=k esa viuh xkbM M¨yek dh ;kn dHkh ugha Hkwyrh t¨ flQZ ,d xkkbM gh ugha cfYd ,d vkReh; lgk;d ] ,d ekxZ n‘kZd v©j lkaLÑfrd fopkj foe‘kZ dh lfØ; Hkkxhnkj Fkh - frCcrh thou ‘kSyh v©j ogka d¢ lkekftd lkaLÑfrd ifjos‘k d¢ lEcU/k esa M¨yek ls gqà ckrphr esjh cgqewY; /kj¨gj gS - mls Hkkjrh; fQYe¨a esa xgjh #fp Fkh v©j Hkkjr esa Hkh - og Hkkjrh; fQYe¨a d¢ xkus Hkh xquxqukrh Fkh - blh rjg fiUMkjh XySf‘k;j dh ;k=k esa i¨yS.M d¢ u©toku ;k=h ,fu;k v©j mld¢ n¨Lr yqdkt dh ;kn dHkh ugha Hkwyrh ftud¢ lkFk eSusa dB¨j ioZrh; jkLrs ij pyrs gq, cQÊyh gokv¨a d¨ >syk v©j n¨ lIrkg rd lkFk lkFk ?kwesa]lkFk jgs] lkFk lkFk [kk;k fi;k v©j i¨yS.M rFkk Hkkjr d¢ ckjs esa [kqc ckrsa dh - lkr leUnj ikj bu vtufc;¨a ls vkf[kj d©u d©u lk fj‘rk Fkk ftlus gesa ,d nwljs d¢ Áfr bruk vkReh; cuk fn;k - bl rjg fd reke Le`fr;ka gSa t¨ ftou dk vVwV fgLlk cu x;h gSa - ;g laEiw.kZ ÁÑfr vuUr jgL;¨a ls Hkjh gS ftls fdlh ,d fopkj esa O;Dr ufga fd;k tk ldrk gS - ÁÑfr dk vuUr foLrkj euq“; d¨ vius e¨gik‘k esa cka/ks j[krk gS - ÁÑfr nSoh; ugha g¨ ldrh D;¨afd blesa vius jgL;¨a d¢ dkj.k v©j rdZ gSa v©j vUrlZEcU/k Hkh - euq“; esa fdruh Hkh {kerk,a D;¨a u g¨a ],d lhek d¢ ckn ÁÑfr d¢ le ?kqVus Vsd gh nsrk gS - ÁÑfr vlEHko v©j lEHko dk?kj tSlk yxrk gS - oSKkfud v©j nk‘kZfud ÁÑfr dh ?kVukv¨a v©j ifj?kVukv¨a ij vuqla/kku v©j ‘k¨/k dj thou v©j foKku d¢ fl/nkUr v©j lw= Áfrikfnr djrs gSa -lpqeqp ÁÑfr {kku v©j l©Un;Z dk vuqie [ktkuk gS - Hkfo“; vrhr dh etcwr cqfu;kn ijgh Qyrk Qwyrk gS - Áse Hkh esa ÁÑfr dk ,d mn~ns‘; fNik g¨rk gS fd os ,d nwljs d¨ lqUnjrk v©j vPNkà fd ewÆr d¢ :i esa ns[ksa ftlls os l©Un;Z v©j mRÑ“Vrk ls Hkjs lalkkj ls ifjfpr g¨ ld¢a -

xr fnu¨a ;wj¨i d¢ if‘peh ns‘k¨a dh ;k=k cgqr j¨ekapd jgh - ƒ‡ fnu¨a dh bl ;k=k esa gEkus VdÊ ] j¨e]¶y¨jsUl]osful ] filk ] fLoVtyZS.M ] teZuh ] csfYt;e ] Ýkal v©j baXyS.M ?kwek - filk dk yhfuax Vkoj t¨ nqfu;ka dk ,d vk‘p;Z gS ns[k dj eqX/k g¨ x;k

fLoVtjyS.M d¢ ,ufxyoxZ v©j lqlu ‘kgj dh lknxh v©j uSlÆxd l©Un;Z e¨gd Fkk - fVVyl ekmUV¼ƒŒgtkj QqV ½ v©j ;aXkÝk ekmUV ¼ ƒƒŒŒŒQqV V©i v¨Q fn ;¨#i ½ d¢ vkbl iSysl v©j vkbl xSyjht Lo;a esa e¨gd vk‘p;Z gSa - j¨e dk LFkkiR; l©Un;Z e¨gd Fkk- ml LFkkiR; esa j¨eokfl;¨a dh l©Un;Z #fp Hkh >ydrh gS - Áfl/n ewÆrdkj ekbd¢y ,fUty¨ dh ewÆrdyk v©j fp«kdyk dk vn~Hkqr lalkj ns[kus d¨ feyrk gS - nqfu;ka dk lCkls N¨Vk ns‘k oSVdu flVh dà íf“V;¨a ls egROiw.kZ v©j vkd“kZd gS - j¨eu dSFk¨fyd ppZ cgqr [kqclwjr v©j mldh dykReDrk vk‘p¸ktZud gS - ek= ‹‡Œ ukxfjd¨a dk ;g ns‘k viuh pqLr nq#Lr O;oLFkk d¢ lkFk Ãlkb;r fd nqfu;ka d¢ ckn‘kkg dh rjg Ãlkà lekt d¢ /keZxq# fd rjg jkt djrk gS - ;gak Q©t v©j iqfyl ugha gS - fLolxkM~lZ ppZ v©j ]i¨i v©j ns‘k dh lqj{kk O;oLFkk laHkkyrs gaS - ¶y¨jsal v¨j osful dk LFkkiR; l©Un;Z ns[krs gh curk gS -yxrk gS ;s ns‘k v©j ‘kgj flQZ ns[kus d¢fy, cuk;s x;s Fks - f}rh; fo‘o ;q/n esa r¨ j¨e v©j ¶y¨jsal yxHkx u“V gh dj fn;s x, Fks - mlh dykREkdrk d¢ lkFk lc dqN tSlk dk rSlk [kM+k dj nsuk j¨eUl d¢ vkRefo‘oklh pfj= dk |¨rd gS - j¨eUl dh fouezrk v©j ukxfjd f‘k“Vkpkj Hkh dfcysrkjhQ gS - ;q/n ls rckg ns‘k Lo;a mB [kM+s g¨us d¢ lkFk lkFk vius ,sfrgkfld lkaLÑfrd x©jo d¨ Hkh iquLZFkkfir dj ldrs gSa ;g lq[kn vk‘p;Z gS - euq“; ]euq“;rk v©j dB¨j ifjJe ls cuk;s x;s dyk d¢ x©joe; Árhd¨a v©j dykÑfr;¨a d¨ u“V djus dk vf/kdkj fdlh d¨ ugha fn;k tkuk pkfg, -;q/n gekjk lcls cM+k ‘k=q gS t¨ euq“; v©j mld¢ bfrgkl v©j laLÑfr;¨a d¨ Hkh u“V djus esa ugha fgpfdpkrk gS - ;q/n dh ifjfLFkfr;¨a v©j laHkkoukv¨a d¨ [kRe djus esa gh gekjh Hkykà gS -

lqUnj leqæ rV¨a v©j y¨d laLÑfr dk laxe Jhyadk

Hkxoku Lo:i dfV;kj

?kqEkDdM+h ls vPNk u d¨Ã /keZ gS v©j u gh d¨Ã lq[k +nqfu;k d¨ csgrj v©j [kqclwjr Ckukus esa bu ?kqEkDdM+¨a ftuesa d¨yEcl ls ysdj ºosulkax vkfn dh egRoiw.kZ Hkqfedk jgh gS S+S+eSa viuh ?kqeDdM+h d¨ egt lSj likVs ; flQZ e©t eLrh d¢ fy, ugha djrk +eSa bfrgkl ls ckr djuk pkgrk gwW rFkk lH;rkv¨a v©j laLÑfr;¨a d¨ Nwdj mUgsa I;kj djuk pkgrk gwW mUgsa xys yxkuk pkgrk gwW ftUkd¢ fuekZ.k esa euq“; d¢ la?k“kZ dk yEck bfrgkl gS +xr †tqykà „Œƒƒ d¨ ge d¨yEc¨ d¢ Hk.Mkjuk;d¢ ,;ji¨VZ ij Fks +,;ji¨VZ Lo;a Jhyadk dh lalÑfr v©j fodkl dh lqUnj >akdh is‘k djrk gS +Jhyadk d¢ ckjs esa dgk tkrk gS fd bls Á¨V¨&vkLVªkyk¸kM Átkfr d¢ vkfnokfl;¨a us clk;k Fkk t¨ nf{k.k Hkkjr d¢ æfo.k¨a d¢ iwoZ dh vkfnoklh Átkfr jgh g¨xh +bld¢ ckn Hkkjr d¢ vk;Z ‡oha ‘krkCnh ÃlkiwoZ vk;s t¨ bu vkfnokfl;¨a d¢ lFk ?kqyfey x;s v©j fla?kfy;¨a d¢ :i esa ,d vyx leqnk; cuk;k +dgk tkrk gS fd rfey Jhyadk ckn esa vk;s +rfey¨a dh vkcknh esa c`f/n rc gqà tc ƒ‹oha ‘krkCnh esa vaXkszt rfey¨a d¨ nf{k.k Hkkjr ls c`gn o`{kkj¨iM+ dk;Z;¨tuk d¨ iwjk djus d¢ fy, yk;s +blh rjg vaXkszt vius v©ifuosf‘kd dky esa nf{k.k Hkkjrh;¨a d¨ eysf‘k;k Hkh ys x;s Fks + vkt r¨ bu nf{k.k Hkkjrh;¨a us eysf‘k;k esa fyfVy bf.M;k gh cuk fy;k gS +eysf‘k;k dh vFkZO;OkLFkk esa nf{k.k Hkkjrh;¨a dh vge Hkwfedk gS +rsgjoha ls iUægoha ‘krkCnh d¢ njE;ku Jhyadk ij fgUnqLrku ]Ekyk;k phu us geys Hkh fd;s rc Jhyadk d¨ lhyku dgk tkrk Fkk +iqrZxkyh ƒ‡Œ‡ esa Jhyadk vk;s v©j ƒˆƒ‹ rd Jhyadk ij ‘kklu fd;k + fla?kfy;¨a us Mp¨a dh enn ls iqrZxkfy;¨a d¨ Jhyadk ls fudky ckgj fd;k v©j ƒ‰‹ˆ esa M~p¨a us Jhyadk d¨ mifuos‘k d¢ :i esa fczfV‘k ÃLV bafM;k daiuh d¨ l©ai fn;k rc ;g ƒŠŒŠ esa fczVsu dk mifuos‘k cu x;k +lhykWu d¢ :i ƒ‹†Š esa ;g vktkn gqvk v©j ƒ‹‰„ esa lhyku dk uke cny dj Jhyadk fd;k x;k +n¨ dj¨M+ ls vf/kd vkcknh dk ;g ns‘k ˆ‡]ˆƒŒ oxZ fdŒehŒ esa QSyk nf{k.k ,f‘k;k esa fgUn egklkxj dk ,d }hi gS +e/;&nf{k.k d¢ dqN {ks= d¨ N¨M+dj bldk vf/kdka‘k fgLlk eSnkuh gS +;gka ykbeLV¨u ]XkszQkbV ] ghjs&tokgkjkr ]QkLQ¨jl tSls [kfut miyC/k gSa +;gka ‰† Qhlnh fla?kyh ]ƒŠ Qhlnh rfey rFkk Š Qhlnh vU; leqnk; gSa +jk“Vªh; Hkk“kk ;gka fla?kyh gS v©j lk{kjrk nj ‹„+ +… Qhlnh gS +;g ,d x.kra= jk“Vª gS v©j ;gka lalnh; y¨dra= d¢ tfj;s jkT; O;oLFkk dk lapkyu g¨rk gS +;gka laln esa ,d gh lnu g¨rk gS ftlesa „„‡ lhVsa gSa v©j budk pquko vuqikfrd ernku d¢ tfj;s Œˆ lky d ¢fy, g¨rk gS +egsUæ jkti{ks ;gka e©twnk jk“Vªifr gS + Jhyadk fgUnegklkxj dk }hi g¨us d¢ dkj.k ;gka leqæh rV ¼ chp ½ lCkls T;knk vkd“kZ.k dk d¢Uæ gS + ;gka ij leqæh rV¨a ij fLofeaxiwy~ ] Ldwck Mkbfoax ] VªSfdax ]rFkk ,Me ihd dh Pk<+kà lSykfu;¨a d¨ vkdÆ“kr djrs gSa +leqæh rV¨a esa lqugjh jsr d¢ lkFk vkjkEknsg dqÆl;ak v©j ekMjsV rkIkeku ]d¢ys v©j ukfj;y d¢ ygykrs isM+ v©j leqæ d¢ fdukjs ydM+h dh cuh N¨Vh&N¨Vh >¨ifM+;ka vkd“kZ.k dk d¢Uæ gSa +lqcg ˆ cts x¨YMh pkyÊ chp esa lqugjh jsr esa ?kwers gq, uhys fgUn egklkxj dh Åaph Åaph ygj¨a ij eNqokj¨a dh lokjh j¨ekafpr r¨ djrh gh gS v©j ;g Hkh vglkl fnykrh gS fd j¨th j¨Vh d¢ fdrus t¨f[ke gSa + lqcg dh BaMh gok v©j leqæ dk fp??kkM+ ekjrk ‘k¨j dqnjr dh [kqclwjrh v©j mld¢ LokHkkfod j©æ:i dk Hkh vglkl djkrk gS +leqæ d¢ vUnj dh /kqyxkyk esa d¢usuh unh esa jkf¶Vax dk vyx etk gS +;gka ij gkaFkh dh lokjh cgqr Ápfyr gS t¨ >hy d¢ lkFk & lkFk ;gka d¢ taxy¨a dh Hkh lSj djkrk gS + if‘peh ]nf{k.kh v©j iwoÊ rV¨a ij lcls vPNk e©le fnlEcj ls ekpZ rd jgrk gs +bl le; ;wj¨ih; lSykuh cgqr vkrs gSa +;gka dk d¢aM;u u`R; v©j udkci¨‘k ‘kSrku u`R; cgqr Ápfyr gS +;gka dh Ákphu LFkkiR¸kdyk iqjkuh bekjr¨a ls irk pyrh gS t¨ HkO;rk d¢ lkFk lkFk Ákphu laLÑfr ls Hkh ifjp; djkrh gS +Ákphu l©Un;Z d¢ vfrfjDr ;gka vk/kqfud O;kolkf;d d¢Uæ ] ‘kkfiax lsUVj rFkk g¨Vy gSa + ;gka Ákphu efUnj ] cq/n fogkj ] c©/n efUnj ] lqxfU/kr pk; ckxku v©j >jus ns[rs gh curs gS + ;gka d¢ ukxfjd Hkkjr dk uku lqu dj mNy iM+rs gSa + os Hkkjr ls viuk lkaÑfrd yxko ekurs gSa v©j Hkkjr d¢ ckjs cgqr dqN tkurs gSa + mudh egekuuokth dkfcys rkjhQ gS+ +os fgUnh c¨y ysrs gSa blfy, laokn dh d¨Ã dfBukà ugha g¨rh gS + Jhyadk d¢ leqærV¨a R;¨gkj¨a v©j lkaLÑfrd mRlo¨a ls f?kjs jgrs gSa +Jhyadk d¢ leqærV]pk;ckxu v©j lkaLÑfrd esys lSykfu;¨a d¨ ckj ckj vkus d usork nsrs gSa +

lqUnj leqæ rV¨a v©j y¨d laLÑfr dk laxe Jhyadk

Hkxoku Lo:i dfV;kj

?kqEkDdM+h ls vPNk u d¨Ã /keZ gS v©j u gh d¨Ã lq[k +nqfu;k d¨ csgrj v©j [kqclwjr Ckukus esa bu ?kqEkDdM+¨a ftuesa d¨yEcl ls ysdj ºosulkax vkfn dh egRoiw.kZ Hkqfedk jgh gS S+S+eSa viuh ?kqeDdM+h d¨ egt lSj likVs ; flQZ e©t eLrh d¢ fy, ugha djrk +eSa bfrgkl ls ckr djuk pkgrk gwW rFkk lH;rkv¨a v©j laLÑfr;¨a d¨ Nwdj mUgsa I;kj djuk pkgrk gwW mUgsa xys yxkuk pkgrk gwW ftUkd¢ fuekZ.k esa euq“; d¢ la?k“kZ dk yEck bfrgkl gS +xr †tqykà „Œƒƒ d¨ ge d¨yEc¨ d¢ Hk.Mkjuk;d¢ ,;ji¨VZ ij Fks +,;ji¨VZ Lo;a Jhyadk dh lalÑfr v©j fodkl dh lqUnj >akdh is‘k djrk gS +Jhyadk d¢ ckjs esa dgk tkrk gS fd bls Á¨V¨&vkLVªkyk¸kM Átkfr d¢ vkfnokfl;¨a us clk;k Fkk t¨ nf{k.k Hkkjr d¢ æfo.k¨a d¢ iwoZ dh vkfnoklh Átkfr jgh g¨xh +bld¢ ckn Hkkjr d¢ vk;Z ‡oha ‘krkCnh ÃlkiwoZ vk;s t¨ bu vkfnokfl;¨a d¢ lFk ?kqyfey x;s v©j fla?kfy;¨a d¢ :i esa ,d vyx leqnk; cuk;k +dgk tkrk gS fd rfey Jhyadk ckn esa vk;s +rfey¨a dh vkcknh esa c`f/n rc gqà tc ƒ‹oha ‘krkCnh esa vaXkszt rfey¨a d¨ nf{k.k Hkkjr ls c`gn o`{kkj¨iM+ dk;Z;¨tuk d¨ iwjk djus d¢ fy, yk;s +blh rjg vaXkszt vius v©ifuosf‘kd dky esa nf{k.k Hkkjrh;¨a d¨ eysf‘k;k Hkh ys x;s Fks + vkt r¨ bu nf{k.k Hkkjrh;¨a us eysf‘k;k esa fyfVy bf.M;k gh cuk fy;k gS +eysf‘k;k dh vFkZO;OkLFkk esa nf{k.k Hkkjrh;¨a dh vge Hkwfedk gS +rsgjoha ls iUægoha ‘krkCnh d¢ njE;ku Jhyadk ij fgUnqLrku ]Ekyk;k phu us geys Hkh fd;s rc Jhyadk d¨ lhyku dgk tkrk Fkk +iqrZxkyh ƒ‡Œ‡ esa Jhyadk vk;s v©j ƒˆƒ‹ rd Jhyadk ij ‘kklu fd;k + fla?kfy;¨a us Mp¨a dh enn ls iqrZxkfy;¨a d¨ Jhyadk ls fudky ckgj fd;k v©j ƒ‰‹ˆ esa M~p¨a us Jhyadk d¨ mifuos‘k d¢ :i esa fczfV‘k ÃLV bafM;k daiuh d¨ l©ai fn;k rc ;g ƒŠŒŠ esa fczVsu dk mifuos‘k cu x;k +lhykWu d¢ :i ƒ‹†Š esa ;g vktkn gqvk v©j ƒ‹‰„ esa lhyku dk uke cny dj Jhyadk fd;k x;k +n¨ dj¨M+ ls vf/kd vkcknh dk ;g ns‘k ˆ‡]ˆƒŒ oxZ fdŒehŒ esa QSyk nf{k.k ,f‘k;k esa fgUn egklkxj dk ,d }hi gS +e/;&nf{k.k d¢ dqN {ks= d¨ N¨M+dj bldk vf/kdka‘k fgLlk eSnkuh gS +;gka ykbeLV¨u ]XkszQkbV ] ghjs&tokgkjkr ]QkLQ¨jl tSls [kfut miyC/k gSa +;gka ‰† Qhlnh fla?kyh ]ƒŠ Qhlnh rfey rFkk Š Qhlnh vU; leqnk; gSa +jk“Vªh; Hkk“kk ;gka fla?kyh gS v©j lk{kjrk nj ‹„+ +… Qhlnh gS +;g ,d x.kra= jk“Vª gS v©j ;gka lalnh; y¨dra= d¢ tfj;s jkT; O;oLFkk dk lapkyu g¨rk gS +;gka laln esa ,d gh lnu g¨rk gS ftlesa „„‡ lhVsa gSa v©j budk pquko vuqikfrd ernku d¢ tfj;s Œˆ lky d ¢fy, g¨rk gS +egsUæ jkti{ks ;gka e©twnk jk“Vªifr gS + Jhyadk fgUnegklkxj dk }hi g¨us d¢ dkj.k ;gka leqæh rV ¼ chp ½ lCkls T;knk vkd“kZ.k dk d¢Uæ gS + ;gka ij leqæh rV¨a ij fLofeaxiwy~ ] Ldwck Mkbfoax ] VªSfdax ]rFkk ,Me ihd dh Pk<+kà lSykfu;¨a d¨ vkdÆ“kr djrs gSa +leqæh rV¨a esa lqugjh jsr d¢ lkFk vkjkEknsg dqÆl;ak v©j ekMjsV rkIkeku ]d¢ys v©j ukfj;y d¢ ygykrs isM+ v©j leqæ d¢ fdukjs ydM+h dh cuh N¨Vh&N¨Vh >¨ifM+;ka vkd“kZ.k dk d¢Uæ gSa +lqcg ˆ cts x¨YMh pkyÊ chp esa lqugjh jsr esa ?kwers gq, uhys fgUn egklkxj dh Åaph Åaph ygj¨a ij eNqokj¨a dh lokjh j¨ekafpr r¨ djrh gh gS v©j ;g Hkh vglkl fnykrh gS fd j¨th j¨Vh d¢ fdrus t¨f[ke gSa + lqcg dh BaMh gok v©j leqæ dk fp??kkM+ ekjrk ‘k¨j dqnjr dh [kqclwjrh v©j mld¢ LokHkkfod j©æ:i dk Hkh vglkl djkrk gS +leqæ d¢ vUnj dh /kqyxkyk esa d¢usuh unh esa jkf¶Vax dk vyx etk gS +;gka ij gkaFkh dh lokjh cgqr Ápfyr gS t¨ >hy d¢ lkFk & lkFk ;gka d¢ taxy¨a dh Hkh lSj djkrk gS + if‘peh ]nf{k.kh v©j iwoÊ rV¨a ij lcls vPNk e©le fnlEcj ls ekpZ rd jgrk gs +bl le; ;wj¨ih; lSykuh cgqr vkrs gSa +;gka dk d¢aM;u u`R; v©j udkci¨‘k ‘kSrku u`R; cgqr Ápfyr gS +;gka dh Ákphu LFkkiR¸kdyk iqjkuh bekjr¨a ls irk pyrh gS t¨ HkO;rk d¢ lkFk lkFk Ákphu laLÑfr ls Hkh ifjp; djkrh gS +Ákphu l©Un;Z d¢ vfrfjDr ;gka vk/kqfud O;kolkf;d d¢Uæ ] ‘kkfiax lsUVj rFkk g¨Vy gSa + ;gka Ákphu efUnj ] cq/n fogkj ] c©/n efUnj ] lqxfU/kr pk; ckxku v©j >jus ns[rs gh curs gS + ;gka d¢ ukxfjd Hkkjr dk uku lqu dj mNy iM+rs gSa + os Hkkjr ls viuk lkaÑfrd yxko ekurs gSa v©j Hkkjr d¢ ckjs cgqr dqN tkurs gSa + mudh egekuuokth dkfcys rkjhQ gS+ +os fgUnh c¨y ysrs gSa blfy, laokn dh d¨Ã dfBukà ugha g¨rh gS + Jhyadk d¢ leqærV¨a R;¨gkj¨a v©j lkaLÑfrd mRlo¨a ls f?kjs jgrs gSa +Jhyadk d¢ leqærV]pk;ckxu v©j lkaLÑfrd esys lSykfu;¨a d¨ ckj ckj vkus d usork nsrs gSa +